In coronatijd moest ik afscheid nemen van mijn beste vriend J. Het eerste waaraan ik merkte dat ik steviger geworden ben, is aan hoe ik mijn gevoelens kon toelaten. Ik hoefde ze niet te onderdrukken, ze mochten er gewoon zijn. En het was heftig wat ik voelde… Ook kon ik me laten troosten en steun ontvangen. Ik kon aanvaarden dat ik in deze periode van corona niet op bezoek kon gaan.
In heel dit proces van afscheid nemen van J, nam ik mijn juiste plaats in.
Binnen deze realiteit zocht ik een manier om te doen wat voor mij van belang was: met hem whatsappen als hij moederziel alleen in het ziekenhuis was, mondmaskers maken voor zijn gezin, onze band recht doen. Ik voel in mij een grote dankbaarheid om het contact dat er zo via spraakberichtjes toch was tussen ons. Voor mij drukken die berichtjes onze vriendschapsband uit.
In heel dit proces van afscheid nemen van J, nam ik mijn juiste plaats in. Ik ervaar het als een innerlijk gebeuren: recht doen aan wie ik voor hem was en hij voor mij. Het is waarderen wat er tussen ons was en dat werkelijk zijn waarde geven. Ja, ik voel me dankbaar om wie hij was voor mij en ik voor hem. Ik voel verdriet en spijt, en ook vrede dat het is zoals het is.
Het ziekteproces van mijn vader was kort maar hevig. Het begon in maart, het begin van de coronacrisis. Officieel mocht ik van de autoriteiten niet naar Nederland, waar mijn vader woont. Toch ben ik gegaan, trouw aan mijn diepe geweten, trouw aan de gewaarwording dat zijn ziekte wel eens heel snel zou kunnen gaan en dat het voor mij essentieel was om daarbij aanwezig te zijn.
Vele vragen hielden ons bezig toen de diagnose onomkeerbaar bleef: ‘hoe kan je sterven zonder te lijden’… ‘Papa, we gaan je helpen, je hoeft niet te lijden’, zei ik zelfverzekerd. Dit kwam van diep vanbinnen, terwijl mijn hoofd zei dat dat alles niet zo zeker was. Toch voelde ik de diepe aspiratie hem te helpen en bij te staan in dit laatste stukje van zijn leven.
Vanaf het eerste moment plukte ik de vruchten van jarenlang werken aan mezelf. Ik schreef: ‘Ik ben nu op dit moment niet meer de kleine dochter, maar de volwassen vrouw die samen met hem het proces gaat. Niet als zijn begeleider, maar even kwetsbaar, en toch rechtopstaand. Zo kunnen we beiden groeien in vertrouwen in de tijd die ons nog samen rest.
Ik voelde de noodzaak om ‘de dood’ in het midden van het leven te brengen, verdrietig, maar niet eng.
Wanneer ik terugkijk op deze momenten, blijft me bij dat ik naar het beste van mezelf getrokken werd. Luisterend en verbinding makend, mijn intuïties volgend. Verbinding in de diepte met mezelf en met de ander. Verbinding met hem, met zijn vrouw, mijn broer, de vrienden en familie… Het ging vanzelf, met een ongelooflijk zachte innerlijke kracht.
Mijn kinderen verloren een zeer dierbare grootvader. ‘Sterke’ opa werd kwetsbaar en vertrok. Een harde realiteit drong binnen in hun bewustzijn. Mijn rol als ouder en opvoeder heb ik sterk beleefd. Ik voelde de noodzaak om ‘de dood’ in het midden van het leven te brengen, verdrietig, maar niet eng. Zijn leven erend met bloemen, kaarsen en geuren. Met zorg, respect en in verbinding met het leven. Midden in het leven, zo sterven we bij ons. Niet koud en kil zoals je vaak hoort.
Het was moeilijk om het diepe verdriet te zien van twee opgroeiende jongens. En toch moest het verdriet er zijn, tranen moesten kunnen vloeien. Ik zal het als ouder helpen dragen, want ik kan het mee-dragen. Wat ben ik dankbaar voor onze momenten samen. Voor de intense verbinding binnen ons gezin. Voor wat het leven ons gegeven heeft en voor de zachte kracht die ik heb mogen ervaren op het moment dat ik zelf ook heel kwetsbaar was.
Onlangs namen we afscheid van mijn vader, net 89 geworden. Een maand heeft hij in het ziekenhuis verbleven. Het was bijzonder pijnlijk voor hem en voor ons dat er door de coronacrisis nauwelijks bezoek mocht komen.
We beslisten dan dat we hem verder thuis wilden verzorgen. Voor mij voelde dit intuïtief als een moeten van binnenuit. Wezenlijk was er een plots aanvoelen van ‘dit hebben we te doen’. Vanuit de groei die ik heb doorgemaakt, durfde ik daar op te vertrouwen. Ik kon ook steunen op mijn opgebouwde stevigheid om mee mijn verantwoordelijkheid te nemen voor de verdeling van concrete taken.
Ik kon steunen op mijn opgebouwde stevigheid om mijn verantwoordelijkheid te nemen.
Innerlijk had ik de zekerheid dat dit alles maar kon lukken als ieder ook de kans kreeg om tussendoor voor zichzelf te zorgen. Voor mij hield dit bijvoorbeeld in dat ik mijn werkgever had gevraagd om enkele snipperdagen in halve dagen te mogen opnemen, en dat ik tijd maakte voor telefoontjes met vrienden bij wie ik terecht kon met mijn verhaal. Wanneer ik af en toe geconfronteerd werd met kleine ergernissen of frustraties, heb ik meer dan ooit ervaren dat ik kon steunen op mijn PRH-vorming om er zo goed mogelijk mee om te gaan.
We beleefden een laatste intense week van afscheidsmomenten die ik als een kostbaar troostend geschenk koester. Op deze manier afscheid kunnen nemen van mijn vader, die warm omringd was en in zijn eigen omgeving overleed, voelt als een soort geluk of voorrecht.
Mijn schoonzus en mijn moeder zijn op enkele maanden tijd overleden. Met mijn moeder heb ik een hele geschiedenis afgelegd. Dankzij de PRH-analyse drong ik door tot de diepe krochten van mijn pijn. Ik zag in dat ik van haar niet gekregen had wat ik nodig had om het leven vanuit mijn unieke eigenheid in te stappen. Jarenlang intens analysewerk bevrijdde me. Het was niet makkelijk, maar het bracht me stilaan, ongemerkt dichter bij mijn moeder.
Deze zomer namen haar krachten zienderogen af, zowel haar fysieke als haar mentale krachten. Plots zag ik in dat ze gedaan had wat ze kon. En kon ik haar liefhebben, ik kon haar oprecht graag zien. Ik kon haar nabij zijn in het sterven. In de laatste week viel alle ballast van haar af. Zij werd doorzichtig, en ik zag haar wezenlijke liefde. Mild en barmhartig voelde ik me voor wat ik daar maar van had kunnen opvangen in mijn leven.
Dankzij mijn jarenlange groeiproces kon ik dat zien. En kon mijn liefde open komen voor mijn moeder die ik nu heel nabij kon zijn. Ze stierf in mijn armen. En ik kon haar laten gaan.
