Een tijdje geleden was ik aanwezig op een panelgesprek georganiseerd door PRH over het belang van relationele vorming voor gedetineerden. Met die gespreksavond bracht de sociaal culturele organisatie de effecten van haar werking in de gevangenis onder de schijnwerpers, en zwengelde zij het maatschappelijk debat aan over de zin en onzin van vrijheidsberoving en hoe die nuttiger kan gemaakt worden voor zowel gedetineerden als de samenleving.
In het panel zaten twee mensen met ruime ervaring in de officiële structuur van het gevangeniswezen, namelijk een beambte (lees cipier), en een (nu gepensioneerde) directeur. Daarnaast zetelden er ook twee mensen die actief zijn in de gevangenis maar iets losser staan van die structuur: een aalmoezenier die vertrouwelijke gesprekken met gedetineerden kan hebben, en een vormingswerker van PRH die al lang in vele gevangenissen cursussen en coaching geeft. Het luisterende publiek bestond uit mensen van vele verschillende achtergronden, vrijwilligers bij de gevangenis, vrijwilligers uit sociaal gerichte organisaties, geïnteresseerden uit de wereld van persoonlijke vorming, studenten, en meer algemeen mensen die nieuwsgierig waren naar hoe het er eigenlijk wat aan toegaat in een gevangenis.
Ik heb er geleerd dat de mensen die gedetineerden onder hun hoede hebben, heel begaan zijn met het lot van mensen in langdurige vrijheidsberoving. Dat ons land wetten heeft gestemd die gevangenen zekere rechten geven op opleiding, op het vinden van werk en dergelijke meer, maar dat soms nog uitvoeringsbesluiten ontbreken om die rechten afdwingbaar te maken. Dat andere landen zoals Noorwegen en Nederland veel verder staan in een aanpak om het verblijf in de gevangenis actief te gebruiken om een leerproces bij de gedetineerden op gang te brengen, om hervallen te verminderen en herintegratie achteraf te bevorderen.
Het deed me enerzijds deugd om te horen doorheen de vragen die het publiek aan het panel stelde, dat een meer menselijke aanpak algemeen werd aangevoeld als nodig, en dat er een ruime waardering was voor hun werk in de gevangenis, in de soms heel moeilijke en beperkende omstandigheden. Het was anderzijds schrijnend om te horen dat er gemiddeld 10%, maar in sommige gevangenissen 20-50% meer gevangenen zijn dan bedden in de cellen, als gevolg van ondoordachte maatregelen genomen door uitvoerende politici verblind door hun principes, en zonder enige voeling met de realiteit op het terrein.
We konden doorheen de aangehaalde voorbeelden voelen hoe coaching en cursussen met zelfreflectie een wezenlijk verschil maken voor gedetineerden. Ze helpen hen echt om inzicht te verwerven in hun gedrag, en mogelijk tot bijsturing van dat gedrag doordat ze daarna andere keuzen maken. De rijke uitwisseling aan ervaringen tijdens deze avond droeg er toe bij om een (figuurlijke) brug te slaan tussen de mensen binnen en buiten de muren.
Laat ons verder ijveren voor een maatschappij die constructief omgaat met vrijheidsberoving als straf. We hebben er als samenleving immers alle belang bij dat gedetineerden als een betere mens uit de gevangenis komen dan toen ze er binnen gingen.
